20 jaar geleden

20 jaar en 10 uur geleden zaten 4 ambtenaren in het partijbureau van de DDR rond de tafel om een nieuwe "reisregelementering" uit te werken. In de weken en maanden tervoren waren namelijk zo veel burgers het land uitgevlucht, dat ook het partijbestuur begreep dat ze niet anders konden dan een regeling uit te denken om de situeatie weee onder controle te krijgen. Een deel van de DDR-regering was ook hervormingsgezind, wilde de socialistische staat een nieuw elan inblazen, de oude Erich Honecker was onlangs aan de kant geschoven. De vier ambtenaren kwamen tot een vrij revoluionair voorstel: voorlopig zou er quasi volledige reisvrijheid komen. En die zou ingaan vanaf de volgende ochtend, zodat er tijd was de grenswachten in te lichten en te organiseren

20 jaar en 4 uur geleden begon een partijraad, waar de nieuwe reisregeling voorgesteld werd, en -verbazend gelaten- goedgekeurd werd. Maar niet door Gunter Schabowski. Die was er namelijk niet. Schabowski was de pers-verantwoordelijke, en was in de gang op weg naar de raad opgehouden door journalisten en nog volop bezig met de pers te praten. Er waren genoeg gespreksthema's, want het lang gonzde van geruchten over veranderingen en er waren al allerlei concepten van reisregelingen in de kranten verschenen.

20 jaar en 3 uur geleden kwam Schabowski dan toch nog te laat op de partijraad toe, en kreeg net voor hij weer weg moest naar zijn persconferentie van de voorzitten een rood mapje toegeschocen: "de nieuwe reizeregeling" . Dat die niet bekend gemaakt mocht worden voor de volgende ochtend, vergat de voorzitter erbij te fluisteren.

20 jaar en 2 uur geleden haastte Schabowski zich naar de persconferentie, die sinds enkele dagen elke dag gegeven werd om bekend te maken wat de nieuwe besluiten en huidige discussies op het partijbureau waren - een eerste stap naar meer openheid? In ieder geval live op televisie uitgezonden. De persconferentie was eigenlijk, euh, uitgesproken saai. Ik kan het weten, ik heb er intussen stukken van gezien.

20 jaar en 1 uur en 10 minuten geleden was er nog even tijd voor vragen en vroeg een buitenlandse (portugees, geloof ik) journalist "of er nog nieuws was van de reisregeling"? Och ja, zei Schabowski, hij had daar toch nog wat. Begon te zoeken in de stapel papieren naar dat rode mapje. Er verscheen een derde hand in beeld - een medewerker die mee groef tot het mapje bovenlag. En Schabowski las voor. Een Duitse journalist op de eerste rij sprong recht en riep "vanaf wanneer gaat dat in" ? En Schabowski antwoordde aarzelend "nou ja, zoals het hier staat, lijkt me dat ab sofort - vanaf nu". En de journalisten waren verward. De Amerikaans journalist keek boos naar de vertaler die het vast verkeerd vertaald had (ja hoor, de Amerikaanse Duitslandcorrespondent kan natuurlijk zelf geen Duits). En de DDR-burgers die thuis TV zaten te kijken, geloofden hun oren niet. En ik kan het weten, want ik weet het uit eerste hand van iemand die aan de oostkant van de muur op dat moment thuis voor de televisie zat. En die zich vandaag nog precies herinnert hoe die medewerker-hand mee in beeld naar het rode mapje zocht, Schabowski zijn papier (Zettel in het Duits) voorlas en "ab sofort" antwoordde.

20 jaar en wellicht minder dan een uur geleden stonden de eerste mensen aan de grens met verblufte grenswachters, die van niks wisten of ook enkel op tv de persconferentie gezien hadden en na een paar uur verwarring de overgang openden.


En ik vond de beelden van de mensenmassa altijd al beklijvend. En nu ik hier woon, en de laatste weken plots toch een beetje TV kijk om de Duitse geschiedenis te leren kennen, heb ik al vaker kippevel gekregen. En net vanavond moet ik op dienstreis en zit ik in de auto, maar heb net met mijn collega toch even halt gehouden in een wegrestaurantm waar de TV voor een keer niet op sport afgestemd was, maar wel op live-berichtgeving vanuit Berlijn. En daar hebben we dan samen met de rest van het restaurant naar de rede van Angela Merkel geluisterd. En weer een beetje kippevel gehad.